Kristallen zoeken in een door mensen uitgehakt Val Curnera (door Daniel Middel)

De beroemde Cavradi kloof omvat het noordelijke gedeelte van de Val Curnera, een aftakking van de grotere Vorderrein vallei in het Zwitserse kanton Graubünden. Dit gedeelte van de Val Curnera is grotendeels droog komen te liggen door de aanleg van de stuwdam van het Lai Da Curnera meer. Hierdoor is de Cavradi kloof toegankelijker geworden en wordt al lange tijd door professionele strahlers geëxploiteerd voor zijn bekende kwarts, hematiet en rutiel kristallen. Omdat hier actief gewerkt wordt in de wanden van de kloof, zelfs met explosieven, lijkt het op één grote actieve steengroeve. Dat is natuurlijk erg interessant voor mineralen zoeken.

In de afgelopen jaren dat ik mineralen zoek in het prachtige Zwitserland, was in 2017 het allereerste bezoek aan het kanton Graubünden, het meest oostelijke gedeelte van het land. Dit gebied is zeer bergachtig en grillig, met de Piz Bernina als hoogste punt boven de 4000 meter hoog. Meer bekend is de regio vanwege het feit dat de Rijn hier zijn oorsprong vindt, de zogenaamde Vorderrhein of Rain Anteriur. Voor mineralenzoekers is Graubünden vooral bekend om een aantal locaties waar men van heinde en verre naar toe trekt om mineralen te vinden. In de vele valleien, maar ook op de bijbehorende bergen zijn veel locaties te vinden waar zowel professionals als amateur mineralenverzamelaars te vinden zijn. Het gebied staat dan ook bekend om het vinden van onder andere mooie rookkwarts, bergkristal, hematiet en anataas, maar ook wordt er nog actief gezocht naar goud in de rivieren.

Tijdens mijn bezoek aan dit gebied heb ik diverse locaties in het westelijke gedeelte van Graubünden aan mogen doen, zoals de Oberalppas, Val Giuv en Val Cristallina. Maar het hoogtepunt was toch wel de Val Curnera, waarvan het gedeelte ten noorden van het stuwmeer bekender is onder de naam Cavradi. Deze relatief gemakkelijk toegankelijke vallei is wereldwijd bekend om de grote en prachtige hematiet rozen die er gevonden worden, naast nog een enorme lijst aan mineralen. Hoewel het gebied door professionele strahlers wordt geëxploiteerd, kan je er ook als mineralenverzamelaar komen om in de haldes te zoeken naar achtergelaten mineralen.

Mijn eerste bezoek aan de Cavradi was in 2017, tijdens een excursie met John de Bruijn en Kristian Egberts. Nadat we de eerste dag van onze trip nog vol energie de Val Giuv op waren geklommen, hadden we de tweede dag nog amper energie om een hoge berg op te gaan. Om deze reden leek de Cavradi een goed alternatief om even tot rust te kunnen komen, aangezien de kloof een zijtak is van het grote Vorderrhein  dal en op relatief dezelfde hoogte ligt. Nadat we de auto geparkeerd hadden bij de golfbaan, was het maar een klein stukje lopen naar de Cavradi kloof, die aan de andere kant van de rivier ligt. Echter voordat we de kloof in gingen, viel ons oog op een afgraving waar de rivieren samenkomen. Het was duidelijk dat hier recentelijk professionele strahlers gewerkt hadden. Omdat deze afgraving vrij groot leek, besloten we eerst hier wat te gaan zoeken alvorens de Cavradi kloof in te gaan.

Na een half uurtje werken op deze locatie, bleek echter dat er voldoende bergkristal en anataas te vinden was. In de halde waren veel aanwijzingen van kristallisatie, waardoor het half uurtje al snel in een aantal uur veranderde. Je raadt het waarschijnlijk al, we hebben die dag de Cavradi kloof dan ook niet gehaald. Opvallend hier was dat het gesteente relatief gemakkelijk te bewerken was. De diverse storingszones en kwartsaders door het gesteente heen, zorgden er voor dat we met beitels grote stukken gesteente konden wegwerken. Uiteraard hadden de professionele strahlers hier al het meeste werk verzet, maar het was alsnog goed vertoeven. Al snel vonden we de eerste kleine holtes, die gevuld waren met chlorietzand. Anders dan we gewend waren bij andere locaties in Zwitserland, zoals in Wallis, waren het hier voornamelijk losse bergkristal klusters in de holtes. Hier geen grote platen met bergkristal, maar compacte en grote opééngestapelde kristallen. Het merendeel van de vondsten hier betrof losse kristallen tot wel zeven centimeter dik, of zogenaamde kathedraalkwarts.

Afwisselend konden we met vier man prima werken op deze locatie. Zo hebben we in de halde die tot aan de rivier beneden in het dal reikte, aangezien de wand zelf geclaimed was door professionele strahlers. Zelf vond ik onder het puin van de halde een enorm blok dat schuin tegen de wand aan lag. Waarschijnlijk was dit stuk van de wand afgeblazen met explosieven (de professionele strahlers in dit gebied gebruiken het liefst geen hamer en beitel) of door zijn eigen gewicht naar beneden gebroken. Hoe dan ook kon ik zien dat er onder het blok materiaal lag dat nog niet doorzocht was.

Gedurende de dag dat de anderen in de halde zochten, heb ik mij gericht op het verplaatsen van al het puin onder dit grote blok. Al snel kwam ik hier ook grote stukken gesteente tegen die ik kon splijten. Het eerste blok was meteen raak! Een kleine holte van ongeveer twintig centimeter kwam tevoorschijn, maar daarin twee prachtige bergkristallen van een centimeter of vijf die netjes tegen elkaar lagen. Dit was wel een stukje dat ik mee naar huis wilde nemen, maar helaas zat er nog een flink stuk gesteente aan. Het mooie aan dit stuk, hoe klein ook, was dat de holte zelf met hele kleine kwartskristalletjes gevuld was met daarop weer minieme anataas.  Genoeg redenen dus om even flink door te werken en het resterende gesteente hiervan te verwijderen.

Na deze vondst te hebben “gered”, was het redelijk gedaan met de vondsten onder het grote blok. Wel heb ik met hulp een enorm blok met één enkele dik bergkristal punt mee naar de auto getild, om er vervolgens in Nederland achter te komen dat er precies achter dit kristal een breuklijn in het gesteente zat. Na een paar tikjes een prima bergkristal op matrix en een blok massief gesteente van zo’n vijftig kilo dat voor niks naar Nederland is gekomen! Naarmate de dag vorderde, besloten we om in het komende bezoek aan Graubünden echt de Cavradi in te gaan.

In het daaropvolgende jaar, inmiddels zijn we in 2018, besloten we na een kort bezoek aan Wallis door te rijden naar Graubünden. Het doel was duidelijk: dit maal gingen we echt de Cavradi in. Vanaf de golfbaan loopt er een pad rechtstreeks de kloof in, dus het was geen probleem om er te komen. Wel houdt het pad op zodra het vanaf de wand de kloof in gaat. Daarna is het waden door het beekje om bij de afgravingen te komen. Zodra je de hoek omdraait is de omvang meteen zichtbaar. Aan weerszijden van de kloof haldes vanaf het beekje tot aan de bovenste rand van de kloof, gemakkelijk een meter of 30 hoog! De haldes lopen tot aan de stuwdam aan weerszijden door en het is eenvoudig te zien aan het gesteente waar de professionele strahlers werken. Pas wel op als je in deze haldes gaat zoeken; het gesteente ligt niet alleen erg los, maar de professionele strahlers zitten hoog op de wand of zelfs over de rand heen te werken. Aangezien er in de Cavradi met explosieven gewerkt wordt, moet je er van bewust zijn dat hier geregeld stenen naar beneden komen. Luister dus ook goed naar eventuele signalen!

In dit gedeelte van de kloof, waar ook verreweg de meeste activiteit plaatsvindt, kan je prima in de haldes zoeken naar kleinere hematietrozen op kwarts. Met wat geluk vind je onbeschadigde kristallen met daarop kleinere rode rutiel kristalletjes. Het is deze combinatie waar de Cavradi bekend om staat. Het was voor ons dan ook deze dag niets anders dan rondzoeken in deze haldes. Door de bovenste toplaag te ontdoen van grotere blokken, komt wat meer fijn materiaal (en modder) tevoorschijn, waar we binnen een aantal uur nog veel onbeschadigde bergkristallen uit weten te halen. Onderaan de haldes, nabij het beekje, bleken meer grote blokken te liggen waarop de hematietrozen te vinden waren. In holtes in zowel kwarts als moedergesteente (grotendeels gneiss en mica schist) zijn deze hematietrozen te vinden. Daarnaast was er nog sporadisch wat malachiet te zien, echter niet gekristalliseerd maar in vastere vorm.

Gedurende de dag hebben we ons prima vermaakt op de haldes en werden de vondsten beneden aan de kloof bij de tassen verzameld. Zelf ervaarde ik bij de tweede halde aan de rechterzijde van de kloof een grote hoeveelheid bergkristal. Als klap op de vuurpijl, notabene tijdens een korte rustpauze, pakte ik een klomp modder op waarvan ik dacht dat het een steen was. De gladde zijden waren echter te perfect en nodigde uit om schoongemaakt te worden. Het resultaat bleek een enkel bergkristal zo groot als mijn hand! John kon maar niet geloven dat ik dat zomaar opraapte en kwam snel te hulp om verder te graven. Gelukkig bleef het daar niet bij en kwamen er nog genoeg andere grote kristallen uit de halde tevoorschijn.

Naarmate het einde van de dag naderde, besloten we bepakt terug te lopen naar de uitgang van de kloof. Het weer begon enigszins om te slaan en de tassen waren reeds vol. Nu maar hopen dat de professionele strahlers weer snel de kloof zullen voorzien van vers materiaal en natuurlijk de bijbehorende mineralen!